سوال : ضمن عقد صلح غیرمنقولی ، حق انتفاع یک باب خانه ، توسط متصالح به صورت مادام الحیات در حق مصالح برقرار شده است آیا مصالح می تواند بعد از مدتی حقوق خود ناشی از شرط ضمن العقد حق انتفاع را ساقط نماید ؟ 

نظر اکثریت : ( آقایان ادیب ، مشهدی ، کوزه گری ، صفی نژاد و احمدلو )

برخی از سردفتران  با استناد به عدم امکان اسقاط شرط نتیجه با این امر مخالفت می نمایند در حالی که این دیدگاه به لحاظ عدم دقت نظر به وجه افتراق این موضوع با عدم امکان اسقاط شرط نتیجه حاصل شده است. به عبارت ساده تر کسانی که به شرط نتیجه بودن حق عمری استناد و آن را غیرقابل اسقاط می دانند مرحله پیدایش و زوال این شرط را در هم می آمیزند در حالی که وقتی بحث از اسقاط این شرط یا انصراف یا اعراض از آن می شود بحث بر سر اسقاط خود شرط نتیجه نیست چرا که شرط نتیجه حاصل شده و تا زمان انصراف مشروط له یا اسقاط آن توسط او معتبر بوده و حیات حقوقی دارد و وقتی اسقاط میشود به زوال حقوقی خود میرسد نه اینکه این شرط از ابتدای پیدایش خود در ضمن عقد اصلی، از بین می رود

به عبارت بهتر درست است که شرط نتیجه با عقد اصلی تقارن زمانی دارد و بمحض وقوع عقد ، شرط هم محقق می شود و زمان و فاصله ای میان عقد و شرط وجود ندارد تا در آن فاصله زمانی شرط را ساقط کنیم اما حکم اسقاط حقوق ناشی از شرط نتیجه،  از قبیل حق عمری و حق فسخ با خود شرط نتیجه، متفاوت است و اسقاط چنین آثار و حقوقی ،کاملا مقدور بوده و هیچ مانع عقلی و عملی و قانونی برای آن وجود ندارد لذا عدم امکام اسقاط شرط نتیجه به معنی عدم امکان اسقاط حقوق ناشی از آن نیست .

اسقاط این حق هم با یک اراده یعنی اراده صاحب حق انتفاع محقق می شود و مثل ابرا که ایقاع بوده و با اراده صاحب حق دینی تحقق پیدا می کند در اینجا هم زوال حق ، با یک عمل حقوقی دیگری به نام اعراض که آن هم ایقاع می باشد به منصه ظهور می رسد و تفاوت این دو در این است که ابرا ویژه حقوق دینی است اما اعراض در حقوق عینی کاربرد دارد

نظر اقلیت : ( آقایان حسینعلیزاده ، حسن زاده و عبدی )

شرط عمری در اسناد مصالحه به شرط عمری در قالب شرط نتیجه نوشته می شود و با توجه به قسمت ذیل ماده 244 قانون مدنی قابل اسقاط نمی باشد چون در صورت اسقاط شرط ، عقد هم باید از بین برود چرا که شرط نتیجه و عقد لازم و ملزوم همدیگر هستند . مگر اینکه با توافق طرفین اقاله شود

از طرف دیگر اعراض از حق مبطل عقد نیست بلکه شخص از حقوقی که ناشی از عقد بوده اختیارا استفاده نمیکند و این اعراض نمی تواند مجوز عدم انجام تعهدات در مقابل طرف دیگر عقد باشد بنابر این با وجود اعراض یکی از طرفین، عقد به حیات حقوقی خود ادامه میدهد 

پی نوشت :  

در زمان تنظیم سند سردفتر باید مشخص کند که این شرط لایورث است یا خیر .در صورت عدم تعیین این موضوع مشکلات عدیده ای برای متصالحین بوجود خواهد امد .

به نقل از وبلاگ محضر 11 مرند